Mix Nasıl Yapılır? Bölüm-2
Birinci makalenin (Mix Nasıl Yapılır? Bölüm-1) devamı olarak 2. bölümde, mix için büyük önem taşıyan stereo imaj, pan, zaman bazlı efektler ve ses seviyeleri ile ilgili detayları bulacaksınız.
4- Stereo İmaj ve Pan
Parça genelindeki stereo imajı belirlemek için kanallardan başlamalıyız. Genellikle yapılan mix ‘in daha büyük duyulması için geniş stereo imaj hedeflenir. Geniş bir stereo imaj için ise isterseniz grup kanalları kendi içinde panlayabilir (sağdan veya soldan duyulacak şekilde ayarlamak diyelim) isterseniz de grupları panlayabilirsiniz. Bu tamamen sizin tercihlerinize bağlı bir durum. Dilerseniz hiç kullanmayabilirsiniz de.
5 – Efektler
Mix içerisinde efekt kullanımı dediğimizde sanırım herkesin aklına ilk reverb geliyordur. Aslında doğru reverb kullanımı çok önemlidir, keza yanlış kullanılan bir reverb gayet güzel bir mix ‘i berbat edebilir. Reverb başlı başına bir yazı konusu olduğu için seçeceğiniz reverb türü, zamanı vb. detaylara girmeyeceğim.
Reverb, delay, chorus vb. zaman bazlı efektler kanallara insert olarak veya aux(bus/send) olarak atanabilir. Tamamen sizin tercihinize, kullandığınız bilgisayarın, mikserin, DSP’nin imkanlarına ve elde etmek istediğiniz etkiye bağlı bir durum.
Eğer stüdyonuzda ortalama bir bilgisayar varsa;
İşlemci ve ram gibi önemli kaynakları minimum tüketmek için her kanala (insert olarak) efekt koymamanızı öneririm. Bunun yerine efektleri ayrı bus’lara veya aux’lara atayıp, kanallardan send ile göndermek daha avantajlı olacaktır. Şöyle düşününün 24 kanal bir projeniz var ve her kanala çeşitli özelliklerde reverb eklemek istiyorsunuz. Harcayacağınız işlemci ve ram ile başka birşey yapmaya büyük ihtimalle olanağınız kalmayacaktır. Bunun yerine 3 farklı tip reverb kullanacaksınız diyelim. Her birini farklı bir bus veya aux’a atayıp, her kanaldan buraya send ile farklı seviyelerde gönderebilirsiniz. Bu durumda 24 tane reverb plugini açmaktansa sadece 3 tane plugin açarak sistem kaynaklarından tasarruf edebilirsiniz. Eğer elinizde özel efektler eklemek istediğiniz birkaç kanal varsa, böylece onlara insert olarak efekt eklemek için kaynak ayırmış olursunuz.
6 – Ses Seviyeleri
Yapmış olduğunuz frekans değişikliği (EQ müdahaleleri), eklediğiniz dinamik işlemciler, zaman bazlı efektler vb. kanalların ses seviyesini ve duyulabilirliğini etkiler. Yaptığımız her müdahalenin sonunda yaratmak istediğimiz mix ‘i tekrar dinleyerek gözden geçirmeliyiz ve gerekiyorsa seviyeleri tekrar ayarlamalı ya da ufak tefek düzeltmeler yapmalıyız.
Özellikle dikkat etmemiz gereken nokta, hiç bir kanalın peak vurmaması, yani kanalda bulunan peak ışığını yakacak kadar yüksek olmaması.
Master out’ta ise yine 0’ı görmemek gerekir ki mastering mühendisine çalışabilecek kadar (ortalama 3-6 dB) headroom kalsın. Mix’in mastering’e hazır hale getirilmesi ile ilgili detayları da başka bir yazıda ayrıntılı olarak aktarıyor olacağım.
Zaman zaman level/peak metre’lere bakarken gördüğümüz seviyeler, işitsel algımızı yanıltabilir. Bu yüzden kritik dinleme yeteneğimizi geliştirmeli ve kulağımıza güvenebilmeliyiz.
Mix yaparken izleyeceğimiz temel noktalara değindikten sonraki süreçte daha iyi mix yapabilmek için ihtiyaç duyacağımız noktalara değineceğiz. Yani daha derine inmeye başlayacağız.
Aklınıza takılan sorular varsa veya eklemek istedikleriniz varsa buyrun yorumlarda konuşalım.