Mastering, usta ellerde yapılması daha uygun olan bir işlemdir ancak kimi zaman mix’ini bitirdiğimiz parçalar mastering aşamasından sonra neye benzeyecek diye merak ederiz. Mix’ini bitirdiğimiz parçaları ön onay için gönderdiğimizde, diğer şarkıların arasında ses olarak düşük kalmasın diye hızlı bir mastering uygulamak isteyebiliriz.
Amatör Düzeyde Mastering Nasıl Yapılır?
Mix’imizi bitirdikten sonra elimizde 1 adet stereo audio dosyası olacaktır. Büyük ihtimalle Wav veya Aiff formatında. Bu dosyaya mixdown veya bounce diyebiliriz. (Not: Projeyi dışarı aktarırken mp3 gibi sıkıştırılmış formatlar seçmemek gerekiyor.)
Bounce’ımızı en sevdiğimiz DAW’ımızın içine atıyoruz ve kanala, mix buss’a ya da master out’a compressor (kompresör), multiband compresör (çok bantlı kompresör), tape saturator (analog teyp efekti diyelim), EQ (ekolayzır), limiter, stereo genişletici, reverb, delay vb. ihtiyaç duyduğumuz plugin’leri kullanarak mastering işlemini bitirelim.
Aslında profesyonel mastering ‘te de temel olarak bu tarz uygulamalar yapılıyor ancak genelde outboard (harici) ekipmanlar, harici AD/DA converterlar (dönüştürücüler), mastering için hazırlanmış bir oda, hoparlörler ve usta bir dokunuş farkı ile. Ayrıca oluşturulan medyanın son hali nerede yayınlanacak ise (örn. cd, dvd, internet, spotify, itunes, plak vb.) ona göre downsampling, dithering gibi işlemler de uygulanıyor.
Eğer yukarıda bahsettiğim işlemleri uyguladığınızda, mix’lediğiniz halinden daha kötü veya kontrol dışı bir duyum ortaya çıkıyorsa, o zaman master bus’a sadece bir adet limiter ekleyin, output gain veya ceiling (output ceiling) değerini -0,1dB veya -0,5dB olarak ayarlayın. Bu ayar, bir sonraki aşamada yükselteceğimiz sesin en fazla ulaşacağı tavan değeri belirler. Ceiling’i belirledikten sonra gain’i arttırıyoruz, böylece belirlediğimiz tavan seviye ile parçanın kendi seviyesi arasındaki alan yükseltilerek sıkıştırılıyor. Burada dikkat etmemiz gereken aşırıya kaçmamak. Yani örneğin bitmiş mix’imizin master output göstergesinde -5, -6dB gibi bir değer görüyorsak, limiter gain’inde 8-9dB’den yukarısı sesi bozmaya başlayacaktır. Tabi bu rakamlar afaki. Duruma göre, parçanın dinamik yapısına göre değişiklik gösterebilir.
Yakın bir zamanda amatör düzeyde mastering nasıl yapılır konulu bir uygulama videosu hazırlayarak evstudyo youtube kanalında yayınlıyor olacağım. Takip etmeyi ihmal etmeyin lütfen.
Lütfen yukarıda bahsettiğim yöntemleri deneyerek gözlemlerinizi yorumlarda paylaşın, üzerine tartışalım. Örneğin hangi limiter’ı tercih ediyorsunuz? Gain reduction ortalama kaç dB oluyor? Daha farklı bir yöntem ile yapıyorsanız, siz nasıl bir yöntem izliyorsunuz? Buyrun konuşalım.